Voltaj düşmesi, elektronik aletler, voltaj regülatörleri ve yüksek gerilim koruma röleleri

Daha önce voltaj düşmesi ile karşılaşmadığımdan nasıl bir şey olduğu ve nelere sebep olabileceği hakkında bir bilgim yoktu. Yazlık evimizde bir gün ışıklar kırpışmaya başlayıp klimaların gücü düştüğünde bir şeyler olduğunu farkettik. Elektrikçi çağırdığımızda durumun voltaj düşüklüğünden olduğunu ve elektrik şirketini aramamız gerektiğini söyledi. Sonrasında durum düzeltildi. Fakat bu voltaj düşmesi elektronik cihazların yanmasına da sebep olabiliyormuş ve komşumuzun çamaşır makinesi yandı. Velhasıl ben de tabi ki bu durum hakkında internette araştırma yapmak istedim ve öğrendiklerimi buraya not alacağım.

Voltaj düşmesi neden olur, elektronik aletlere zararları neler ve nasıl zarar verir?

Öncelikle şöyle bir link buldum. Site sanırım elektronik ekipmanlar satıyor fakat beni ilgilendiren şey yazı. Yazıda elektromekanik cihazların belirli voltaj değerlerinde çalışmak için dizayn edildiği ve daha düşük voltajlarda çalıştığında daha fazla akım çekecekleri ve bunun sonucunda da ekipmanın bobinlerinde ve sargılarında oluşan ısı sonucunda bunları koruyan kritik izolasyonun zarar göreceği belirtilmiş. Düşük voltajda çalıştırmak elektromekanik aletlerin ömrünü şiddetli bir biçimde düşürüyormuş ve erken arızalara sebep oluyormuş. Bu düşük voltaj yetersiz veya fazla yüklenmiş şebeke ve tesis trafoları sebebiyle oluyormuş. Pik talep dönemlerinde veya şebekede problem olduğunda güç için olan talep trafonun kapasitesini aştığından dolayı düşük voltaj oluşuyormuş. 

Başka bir sitedeki yazıda da voltaj dalgalanmalarının iletim ekipmanları arızası, yıldırım düşmesi veya hava, hayvan aktivitesi veya diğer olağandışı durumlar nedeniyle iletim devrelerinin kazara kapanmasıyla oluşabileceği belirtiliyor. Yazıda cihazların voltaj dalgalanmasına karşı birçok katmanı olduğundan da bahsedilmiş ama bunlar sanırım daha çok voltaj artışı için olan korumalar. Voltaj düşüklüğünün de sıcak hava dalgalarının olduğu dönemlerde tüm klimaların çalıştırılması gibi yüksek elektrik talebi dolayısıyla olabileceği ve elektrik şirketinin yüksek talebi telafi edebilmek için sistemin voltajını biraz azaltabileceği belirtilmiş. Yazıda düşük voltajın çoğu cihaz için problem olmayacağı yazıyor ama komşumuzun çamaşır makinesi bahsettiğim voltaj düşüklüğü zamanında nasıl yandı veya sebebi başka bir şey miydi bilemiyorum. Gerçi, buzdolabı veya kurutucu gibi motor kullanan eski cihazların motorlarının aşırı ısınması dolayısıyla tehlikede olabileceği yazıyor. Yeni cihazlarda ise motorların sıcaklıklarını algılayan devreler bulunuyormuş ve bunlar aşırı sıcaklık söz konusu olduğunda cihazı kapatıyormuş. Sürekli düzgün voltaj alması gereken cihazlar için de eve gelen voltajdaki dalgalanmalardan etkilenmeyen sürekli aynı voltajı sağlayacak özel güç sağlayıcıları (power supply) kullanılması gerektiği yazıyor.

Bu linkte de düşük voltajın bilgisayar, PLC ve fotokopi makineleri gibi hassas aletlerin kapanmasına ve aşırı sıcaklık nedeniyle ekipman arızasına sebep olabileceği belirtilmiş.

Bu yazının sonunda da regülatörlerin hangi çevresel koşullarda kullanılması gerektiği belirtilmiş.

Diğer bilgiler

Benim voltaj regülatörüne ihtiyaç duymama sebep olan aletler esasen klima ve buzdolabı. Buzdolabı fişle çalıştığı için ona direkt prizden bağlanabilen bir regülatör ayarlamak anladığım kadarıyla daha kolay. Fakat internette baktığım Powerful AVR-1000 adındaki şu cihazda mesela çalışma voltaj aralığı 184-276 VAC yazılmış. Yükseltebildiği en düşük voltaj giriş seviyesi 184. Şu linkte regülatörlerin regüle etme aralığının iyi analiz edilmesi gerektiği ve örneğin 180V-280V aralığındaki voltaj girişini 230V'a sabitleyen bir regülatöre 170V ya da 290V giriş geldiğinde regülatörün zarar göreceği ve ona bağlı cihazların da zarar görebileceği yazılmış. Bu riski önleyebilmek için de regülatörden önce "yüksek gerilim koruma rölesi" kullanılması gerekiyormuş. Bu röleler; gelen voltaj, belirlenen alt ve üst limit seviyelerinin dışına çıktığında elektiriği kesiyor. İnternette baktığım kadarıyla çok büyük voltaj regülatörlerinin bile voltaj giriş alt limiti 150 voltun altında değil. Elektrik için arıza kaydı oluşturulduktan sonra sorun çözüldüğünde trafoda problem olduğu söylenmişti. Demek ki aşırı bir durum oldu. Velhasıl benim böyle durumlarda elektronik aletleri korumak adına uygulayabileceğim optimum çözüm şuan için yüksek gerilim koruma rölesi ve regülatör gibi görünüyor. İnternette Hiking gerilim koruma rölesini buldum. Ekranlı ve alt-üst voltaj limiti vesaire ayarlanabilen detaylı bir cihaz. Fakat yazlık bölgesi çok nemli olduğundan ve uzun süre kullanılan elektronik cihazlar pek dayanmadığından nem röleye sorun teşkil etmeyecek şekilde bir çözüm de gerekiyor. Şimdilik, en azından prizde çalışan elektrikli aletler için çalışma tarzı aynı yüksek gerilim koruma rölesine benzeyen Powerful VP-116 priz adaptörünü buldum. Evin tümü için pratik bir çözüm bulduğumda buraya eklemesini yaparım büyük ihtimalle.